Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yabacı A. E. (Yürütücü), Mutlutürk A.
TÜBİTAK Projesi, 3501 - Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı, 2024 - 2026
International Council on Monuments and Sites (ICOMOS) tarafından “20. yüzyılın başından beri inşa edilmiş ve hem uluslararası hem de ulusal yönelimleri ve/veya yenilikçi teknik ve teknolojileri örnekleyen herhangi bir yapı, yapı grubu veya komplekstir” olarak tanımlanan modern miras, son yıllarda yok olma tehdidi altındadır. Bu durumun başlıca sebepleri arasında sayıca çok olması, atfedilen değerler konusunda farkındalık olmaması, yakın zaman örnekler olması nedeniyle tarihsel açıdan değerli görülmemeleri sayılabilir. Bütün bunlara ek olarak, 6 Şubat 2023’te gerçekleşen ve 11 şehri etkileyen depremler de kültürel miras örneklerinin karşı karşıya olduğu doğal afet riskini de ortaya koymuştur. 1995 yılında ICOMOS tarafından Helsinki’de düzenlenen seminerde modern mirasın korunması konusunda 'bellek' faktörüne vurgu yapılmış ve “Materyallerin dikkate alınmasından çok belleğin önemini vurgulamaya ihtiyaç vardır” denilmiştir. Buna bağlı olarak 1996’daki Meksika'da düzenlenen seminerde de bellek girdisi tartışılmış ve modern mirasın tanımlanmasındaki önemine dikkat çekilmiştir.
Günümüzde, Türkiye’de modern mirasın korunması büyük ölçüde kendiliğinden gelişen ve kabul edilen koşullar kapsamında gerçekleşmektedir ve modern dönem yapılarının kültür mirasının bir parçası olarak değerlendirilmesi, koruma ve restorasyon çalışmaları kapsamında kuramsal alanda, uzmanlardan oluşan kısıtlı bir çevrede tartışılmaktadır. Son dönemde bu alanda yapılan toplantı ve etkinlikler sonucunda, modern miras yapılarının yakın geçmişe ait olması nedeniyle, yapıları günlük yaşamlarının bir parçası haline getirmiş paydaşların anıları üzerinden kurulan bir koruma değerleri anlatısının, 20. yüzyıl mimari mirası ile ilgili toplum nezdinde farkındalıkların artmasına, yapıların sahiplenilmesine ve ardından korunması için harekete geçilmesine katkı sağlayacağı görüşü ortaya konmuştur. Buna referansla, bu proje kapsamında, modern mirasın tanınması, bilinmesi ve kullanıcıların görüşleri ve atfettiği değerleriyle birlikte korunması, ihtiyaçlara göre değiştirilmesi ya da restore edilmesi halinde hem daha kapsamlı ve daha kapsayıcı hem de sürdürülebilir koruma önerileri geliştirilebileceği fikri öne sürülmektedir.
Farklı disiplinlerde bellek ve yer arasındaki ilişkiler sıklıkla vurgulanmasına rağmen, bugüne kadar bu ilişkileri mimari ve kültürel miras bağlamında ele alan çalışmalar kısıtlıdır. Bu proje önerisi, mimari perspektif ile psikoloji perspektifinin modern mirasın korunması üzerine yapılan çalışmalara işbirliği içinde katkı sunmayı hedeflemesi bakımından da özgün ve önemlidir. Modernin korunmasında vurgulanan, toplum ve kullanıcılar tarafından korunmaya değer görülme ve takdir edilme eksikliği üzerine yoğunlaşan bu proje, belirtilen problemi “yere bağlılık” kavramını odağına alarak, ele almakta ve modernin korunmasında kullanıcıların yere bağlılığı ve bu kapsamda atfettiği değerlerin koruma yöntemine dahil edilmesini alana katılacak özgün değer olarak ortaya koymaktadır. Proje çalışması için, sürekli kullanıma bağlı olarak önemli oranda müdahale gören modern eğitim yapılarının çalışılmasının önemli katkısı olacağı öngörülmüş ve bu kapsamda üç üniversite kampüsü (ODTÜ, İTÜ ve Ege Üniversitesi) proje alanı olarak belirlenmiştir. Proje sonunda, yere aidiyet ile modern mirasın korunması, restore edilmesi ve ihtiyaca göre değiştirilmesi arasındaki etkileşimi gösteren bir çerçeve plan geliştirilmesi hedeflenmektedir.