Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yalçınkaya M. A. (Yürütücü), Seven G.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2026
Yirmi birinci yüzyılda bilimin hayatın mikro ve makro her düzeyindeki etkisi, vatandaşlar arasında bilime olan güvenin azaldığına dair kimi veriler, ve bu karmaşık bağlamda vatandaşların bilime yapabileceği katkıların belirlenmesi, yeni bir bilim anlayışını ön plana çıkarmaktadır. Vatandaşların müdahil ve katılımcı olabileceği bu yeni bilim anlayışı “Vatandaş Bilimi” olarak adlandırılmaktadır. Pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de Vatandaş Bilimi son dönemlerde gündeme gelmiş ve bilime vatandaş katılımını artırma yönünde önemli girişimler ortaya çıkmıştır. Cumhuriyet’in yüz yılı boyunca bilimin siyasi ve kültürel açıdan ifade ettiği önem, bugün vatandaş bilimine yönelik çabalarda da kendini göstermektedir. Cumhuriyet’in yüzüncü yılı, hem Türkiye Cumhuriyeti düşünce ve politika tarihinde bilimin yerini belirlemek ve bu mirasın etkisini incelemek, hem de yeni yüz yılda geliştirilebilecek yeni bilim anlayışları üzerine düşünmek için bir fırsat teşkil etmektedir. Bu proje, “Türkiye’de vatandaşların bilime katılımı nasıl artırılabilir?” sorusunu yanıtlamak ve bu amaca yönelik olarak bir “Türkiye Vatandaş Bilimi Politika Modeli” geliştirmek amacını taşımaktadır, ve bu amaçla hem yüz yıllık birikimi değerlendirmeyi, hem mevcut durumu saptamayı, hem geleceğe yönelik önerilerde bulunmayı hedeflemektedir.
Bu projenin nihai amacı, bir Türkiye Vatandaş Bilimi Politika Modeli hazırlamak olup, bu amaca yönelik olarak hem kuramsal hem yöntemsel açıdan özgün yaklaşımlar kullanılacaktır. Öncelikle, projenin durum tespiti aşaması, Türkiye’de bilim kurumlarının ve politikalarının gelişimini irdeleyen çalışmalarda eksikliği gözlemlenebilen bir kavramsal ve teorik yaklaşıma dayanmaktadır. Bilime yönelik yaklaşımları pozitivizm, materyalizm, ya da kalkınmacılık gibi oldukça genel çerçeveler içinde görmektense, daha kapsayıcı, karşılaştırmalı, ve sistematik çalışmalara imkan verebilecek sosyo-teknik tahayyül kavramını duyarlılaştırıcı kavram olarak kullanacak olan bu çalışma, bilim – devlet – toplum arasındaki ilişkilerin geçmişi, bugünü ve geleceği hakkındaki vizyonları ifade eden söylemleri tespit edecektir. Keza, hipotezleri ve kavramsal çerçeveyi bütünüyle önceden belirlemek yerine, veriler ve bulgular üzerinden adım adım geliştirilen, ve farklı yöntemsel yaklaşımlara dayanan Karma Yöntem – Temellendirilmiş Kuram perspektifi üzerine bina edilecek proje, nicel ve nitel verileri toplamak, entegre etmek, ve teoriyi tedrici olarak geliştirmek esasına dayanacaktır.
Çalışmanın, Türkiye Cumhuriyeti’nin yüz yıllık tarihinde oluşan ve dönüşen hakim ve alternatif sosyo-teknik tahayyülleri ortaya çıkarma hedefi, mevcut çalışmalarda görülmeyen bütünlüklü bir yaklaşımı ifade eder. Bu açıdan, projenin merkezindeki kuramsal ve kavramsal yaklaşım, tarihsel analiz safhasında, aynı anda hem devlet, hem toplum düzeni, hem bilime dair anlayışlardaki dönüşümleri, hem de bu anlayışlar arasındaki bağıntıları ortaya koymaya imkan verecek yenilikçi bir yaklaşımdır. Bu amaçla, yüz yıllık Cumhuriyet tarihinden bilim politikaları, siyasi parti programları, ve meclis tutanakları gibi kaynakları söylem analizine tabi tutarak, Cumhuriyet tarihinin sosyo-teknik tahayyülleri belirlenecektir. Daha sonra hem makro seviyede, Türkiye çapında toplanacak anket verileri, hem mikro seviyede toplanacak mülakat ve odak grup verileri üzerinden nicel ve nitel veri entegrasyonu sağlanacak, ve bu entegrasyon üzerinden Türkiye Cumhuriyeti nüfusunun farklı demografik kesimlerinin bilim, bilim kurumları ve bilim insanları hakkındaki algıları, ve bilime katılım potansiyellerini etkileyen faktörler değerlendirilecektir. Aynı zamanda, bilim insanlarının ve teknoloji geliştiricilerinin vatandaş katılımı üzerine değerlendirmeleri odak grup toplantılarında tespit edilecek, ve toplumun bilime yakınlaşması amacıyla açılan Bilim Merkezleri’nin etkinlik seviyesi de ziyaretçi ve idareciler ile yapılacak mülakatlarla belirlenecektir.
Proje, bir yürütücü, bir araştırmacı ve iki bursiyer tarafından yürütülecektir. Temel çıktısı Türkiye için Vatandaş Bilimi Politika Modeli Belgesi olacak proje, bu Belge’nin paydaşlarla iki çalıştayda paylaşılması ile tamamlanacaktır. Vatandaşlarımızın bilime katılımının hangi yöntemlerle artırılabileceği, kullanılan mevcut yöntemlerden hangilerinin ne kadar etki gösterdiği, yüz yıllık Cumhuriyet tarihinden miras kalan algı ve söylem biçimlerinin bugüne etkisi, ve farklı demografik grupların anlayışları arasındaki farklılıkları ele alacak bu Belge’nin bilim politikalarının belirlenmesinde, vatandaşlara bilimi sevdirme ve bilime vatandaş katkısını artırma amacıyla devlet, üniversiteler ve kamu kuruluşları ile sivil toplum örgütleri tarafından yürütülen çalışmalara katkı yapması beklenmektedir.