Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: TED Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Psikoloji ABD, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: ZEYNEP AKBUDAK
Danışman: İbrahim Yiğit
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Orman yangınları, iklim değişikliğinin etkileri nedeniyle her yıl giderek daha fazla gündeme gelmektedir. Birçok ülkede orman yangınlarının psikolojik etkilerini inceleyen çalışmalar bulunmasına rağmen, son yıllarda birçok büyük çaplı yangınla karşılaşan Türkiye bağlamında bu etkilerle ilgili veri eksikliği vardır. Bu çalışma, özellikle Türkiye'deki ergenler ve genç yetişkinler üzerindeki bu orman yangınlarının psikososyal etkilerine ilişkin anlayışı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu amacı gerçekleştirmek için tamamen karma eşit statülü keşfedici ardışık desen metotu kullanılmıştır. Başka bir deyişle, nitel ve nicel çalışmalar ardışık olarak yürütülmüş ve sonuçları entegre edilerek yorumlanmıştır. İlk aşamada, Bodrum'da yangınlardan etkilenen genç bireylerden (15-23 yaş) oluşan bir odak grupla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerde, katılımcıların kendine has deneyimlerinin derinlemesine anlaşılması hedeflenmiş ve katılımcıların kendilerini tam olarak ifade etmelerini sağlamak için açık uçlu sorular hazırlanmıştır. Nitel veriler önce yazıya dökülmüş, ardından yansıtıcı tematik analiz ix yapılmıştır. Sonuçlar, birkaç tema ortaya çıkarmıştır: (i) orman yangınlarının etkilerinin günlük hayata yansımaları, (ii) yangınların neden olduğu kaynak kayıpları, (iii) yangınların neden olduğu olumsuz duygusal deneyimler, (iv) yangınların etkileriyle başa çıkma stratejileri ve (v) yangınların yarattığı güvensizlik atmosferi. İlk aşamanın bulguları, ikinci aşamada geliştirilen modeller için temel oluşturmuştur. Açıklayıcı modeller, belirlenen temalar ve mevcut literatür temel alınarak oluşturulmuştur. Bu modeller, kaynak kaybı ile travma sonrası stres arasındaki ilişkide solastalgia ve başa çıkma özyeterliliğinin moderatör rollerini araştırmıştır. Sonuçlar, solastalgia ve genel başa çıkma özyeterliliğinin moderatör rolünün anlamlı olmadığını göstermiştir. Bununla birlikte, başa çıkma özyeterliliğinin alt ölçekleri, travmatik stres üzerindeki farklı etkileri nedeniyle ayrı modellerde test edilmiştir (Studley & Cheung-Chung, 2015). Sonuçlar göstermiştir ki, problem odaklı başa çıkma özyeterliliği anlamlı bir moderatör işlevi göstermiştir. Kaynak kaybı ile yüksek düzeyde problem odaklı başa çıkma özyeterliliği arasındaki etkileşim, artan travma sonrası stres ile anlamlı bir şekilde ilişkilidir. Çalışmanın bulguları, yangınlar sonrasında kaynakların geri kazanımında yaşanan zorlukların ve özellikle sorunların yoğun ve büyük ölçüde çözülemez olduğu durumlarda sorun çözmeye yoğunlaşmanın, travma sonrası stresi daha da kötüleştirebileceğini önermektedir. Çalışmanın bulguları mevcut literatür bağlamında tartışılmış, ardından sonuçların olası klinik etkileri ele alınmıştır. Son olarak, çalışmanın sınırlamaları ve gelecekteki araştırmalar için öneriler belirtilmiştir.