Toplum ve Hekim, cilt.40, sa.1, ss.21-27, 2025 (Hakemli Dergi)
Yaşa dayalı toplumsal tabakalaşma, aileden eğitime, ekonomiden siyasete kadar toplumun her kurumunu şekillendirmektedir; ancak bu etki, cinsiyet, sınıf, ırk ve etnisite temelli tabakalaşma kadar belirgin bir görünürlük taşımamaktadır. Türkiye’de hızla artan yaşlı nüfus, diğer demografik gruplarda olduğu gibi, sosyal ve ekonomik eşitsizliklerle karşı karşıya kalmakta; ancak bu durum, yaşlı bireyler için daha derin ve katmanlı bir boyut taşımaktadır. Yaşlılık dönemini biçimlendiren tüm bu eşitsizlikler, yaşlı sağlığını derinden etkilemektedir. Bu makale, sağlığın temel belirleyicileri ve kümülatif eşitsizlik kuramları çerçevesinde, yaşlılıkta ortaya çıkan eşitsizliklerin, sosyal ve ekonomik boyutları üzerine bir inceleme sunmaktadır. Bu bağlamda, sosyal sorunlar arasında yalnızlık, sosyal izolasyon, sosyal dışlanma ve dijital beceri eşitsizlikleri ele alınırken, ekonomik sorunlar kapsamında yoksulluk ve sosyoekonomik eşitsizlikler ele alınmıştır. Ayrıca, çoklu krizler döneminin bir parçası olarak COVID-19 pandemisi, afetler ve iklim krizi gibi olguların da yaşlılık dönemindeki eşitsizlikler üzerine ve buna bağlı olarak yaşlı sağlığı üzerine etkileri tartışılmıştır. Tüm bu incelemenin ışığında, yaşlılık dönemindeki eşitsizliklerin, bireyin yaşamı boyunca yaşadığı deneyimlerle iç içe olduğu, sosyal ve ekonomik yoksunlukların birbirileriyle ilintili olduğu ve birbirlerini sürekli besleyen bir döngü yarattığı ve bu sorunların sadece yaşlı bireylerin öznel deneyimleri olarak değil, aynı zamanda toplumsal bir mesele olarak ele alınması gerektiği ifade edilmiştir. Bu makalenin önerileri arasında, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini ve sağlığını derinden etkileyen bu eşitsizlik ve sorunlara yönelik önleyici mekanizmaların geliştirilmesinin sosyal hizmetler ve politikaların odağına alınmasının önemi vurgulanmıştır.
Age-based social stratification shapes every institution of society, from family to education, from economy to politics. However, this effect is not as visible as stratification based on gender, class, race, or ethnicity. The rapidly increasing older population in Turkey, like other demographic groups, faces social and economic inequalities, yet, with deeper and more layered dimensions. These inequalities that shape later life affect the health of older people. This article provides an examination of the social and economic dimensions of inequalities that occur in later life, by relying on basic determinants of health and cumulative inequality theories. In this context, social problems such as loneliness, social isolation, social exclusion, and digital skill inequalities as well as economic problems such as poverty and socioeconomic inequalities are presented. Additionally, in a period of multiple crises, the effects of the COVID-19 pandemic, disasters, and climate change on inequalities in later life and, accordingly, on older people’s health are discussed. This examination renders three issues clear: first, inequalities in later life are intricately linked to experiences throughout the life course; second, social and economic deprivations are interrelated and create a vicious cycle in which they constantly feed one another; and third, these problems should be addressed not only as the subjective experiences of older individuals but also as a societal issue.This article concludes with a recommendation that greater emphasis should be placed on the importance of centralizing social services and policies on developing mechanisms to prevent these inequalities and problems that deeply affect the quality of life and health of older individuals.