Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Deneysel-Bilişsel Psikoloji Sempozyumu, Gazimagusa, Kıbrıs (Kktc), 5 - 06 Ekim 2023
Görsel algı ve karar verme, aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya süreçlerin dinamik bir etkileşimi ile gerçekleşmektedir. Yukarıdan aşağıya süreçlerden biri olarak öne sürülen ön bilgi ve beklentiler, görsel algı dahil olmak üzere duyusal süreçleri etkilemektedir. Davranışsal çalışmalar, beklenmeyen bir uyaranın, beklenen bir uyarana kıyasla daha uzun sürede tespit edilebildiğini göstermektedir. Nörogörüntüleme çalışmaları ise, beklentinin görsel algı üzerinde iki farklı etkisi olduğunu öne sürmüştür. Bazı çalışmalar beklentinin nöral aktiviteyi baskılayıcı etkisinden, bazıları ise yükseltici etkisinden bahsetmiştir. Bu çalışmanın amacı, hesaplamalı modelleme ile beklentinin davranışsal etkileri altındaki mekanizmayı anlamak ve modelin nöral bulguları ne ölçüde açıklayabildiğini araştırmaktır. Bu amaçla, tahmine dayalı işlem modelleri çerçevesinde, üç katmanlı yinelemeli bir kortikal model oluşturulmuştur (Heeger, 2017). Bu model ile (1) insan davranışsal verileri modellenmiş (Urgen & Boyaci, 2021) ve (2) literatürdeki üç farklı fMRI çalışması (Egner vd. 2010; Kok vd. 2011; Aitken vd. 2020) incelenerek simülasyonlar yapılmıştır. Optimize edilen parametrelerle efMRI deneyleri simüle edilip genel doğrusal modelle BOLD tepkileri elde edilmiştir. 2 (deneme türü: beklenen,beklenmeyen) X 2 (beklenti geçerliliği: %75,%50) tekrarlı ölçümler ANOVA ile yapılan analizler, beklentinin temel etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermiştir (F(1,7)=18.511, p=0.004). Beklenmeyen denemelerde daha çok hesaplama (iterasyon) gerekmektedir (t(7)=3.220, p=0.015). Bu sonuç, duyusal sürecin beklentiler karşılanmadığında daha uzun sürede tamamlanabildiğine işaret etmektedir. Simüle edilen BOLD tepki sonuçlarında ise, kortikal model alt katmanlarda beklentinin nöral aktiviteyi yükseltici etkisini öngörmüştür (F(1,7)=5.811, p=0.047; F(1,7)=6.019, p=0.044). Bu sonuç literatürdeki birincil görsel korteks (V1) bulguları ile uyumludur (Kok vd. 2011; Aitken vd. 2020). Üst katmanlar içinse, model beklentinin nöral aktivitede marjinal olarak anlamlı, yükseltici etkisini öngörmüş (F(1,7)=4.973, p=0.061) ve tercih edilen uyarana (örn.:FFA: insan yüzü) karşı daha yüksek tepki olacağını tahmin etmiştir. Modelin üst katmanlardaki tahminleri de nöral bulgularla (Egner vd. 2010) büyük ölçüde uyumludur. Bu çalışma, tahmine dayalı yinelemeli bir kortikal modelin, beklentinin algısal süreçlerdeki hem davranışsal hem de nöral düzeydeki etkilerini açıklayabildiğini göstermektedir.