Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye'nin 100+100 Yılı: Ekolojik Notlar Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 17 - 18 Kasım 2023
CUMHURİYET’İN YÜZÜNCÜ YILINDA TÜRKİYE’DE DEMOGRAFİK YAPININ DEĞİŞİMİ:
EŞİTSİZ MODERNLEŞMENİN COĞRAFİ GÖRÜNÜMLERİ VE NÜFUSUN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
ÖZET
Günümüzde sürdürülebilirlik, toplum ve kent ilişkisi üzerine kurulan retorik “sürdürülebilir bir dünya için toplumsal değişimin gerekliliği” üzerinedir. Toplumun değişimi ise çoğu zaman kaynaklar, kaynakların kullanımı, üretim-tüketim dengesi ve taşıma kapasiteleri üzerinden bir nicelik hesabı ile anlaşılmaya çalışılmaktadır. Ancak sürdürülebilirlik, geçmişten gelen bir düzenin geleceğe nasıl uyumlanacağı olarak ele alındığında toplumsal değişimi anlamada niteliği de değerlendirmek gerekir. Toplumların bulunduğu coğrafya ile kurduğu özgün ilişkiler, modern normlara uyum, farklı yaşam biçimleri, yerelleşme, farklı türden modernleşme deneyimleri (ve tüm bunların yıllar içindeki değişimi) gibi konular nüfusun ve toplumların sürdürülebilirliği ve geleceğe uyumu açısından analiz etmeye değerdir. Buradan hareketle bu çalışmada, toplumların güne ve geleceğe uyumu nüfusun sürdürülebilirliği üzerinden ele alınmaktadır. Cumhuriyet’in yüzüncü yılında Türkiye’de demografik yapının değişimi, dönüşümü, nüfusun yeniden dağılım örüntüleri ile analiz edilmektedir. Bunu yaparken nüfusun sadece büyüme küçülme örüntüleri değil, modern pratikler üretme kabiliyeti de değerlendirilmekte ve bunun bölgesel, kentsel varyasyonları ortaya konmaktadır. Çalışmada, nüfusun kentleşme dinamikleri, artış hızı ve değişimi, kadının toplumsal konumu, eğitim durumu, hane yapısındaki değişim gibi modern demografik göstergelerin Türkiye’de dünü, bugünü ve geleceği coğrafi mekân üzerinden analiz edilmekte, bu sayede farklı dönemler için Türkiye’nin demografik değişim coğrafyası elde edilmektedir. Bu değişim coğrafyasını Türkiye’nin “modernleşme coğrafyası” olarak yorumlamak da mümkündür.
Çalışmada Türkiye’nin Erken dönem nüfus sayım verileri, Genel Nüfus Sayım verileri ve Adrese Dayalı Nüfus Sayım verileri kullanılmış, veriyi analiz etme ve görselleştirmede temel istatistik ve haritalama yöntemlerinden faydalanılmıştır. Çalışmanın en önemli bulgusu Türkiye’nin modernleşme ve demografik geçiş sürecinin farklı dönemlerde farklı coğrafi örüntüler ürettiği ve buna bağlı olarak mekânda görülür bir “eşitsiz modernleşmenin” söz konusu olduğudur. Çalışmada yüz yıllık bir demografik değişimin/dönüşümün sadece kendisini değil, Türkiye kentsel coğrafyasındaki görünümlerini elde etmiş olmak, bu yüzyılı Türkiye’nin farklı toplumsal gruplarının ve kentlerinin farklı deneyimlerle geçirdiğini, benzer bir deneyim farklılığının sadece demografik değişkenlerde değil kentleşme, gelişme ve modernleşme pratiklerinde de görülebileceğini ortaya koymaktadır. Nüfus yapısının değişen seyri bakımından Türkiye artık kent devrimini tamamlamış bir ülke olarak görünse de bu devrimsel değişimin/dönüşüm Türkiye coğrafyasında farklı mekansal ve zamansal görünümler üretmektedir. Nüfusun niceliksel ve niteliksel sürdürülebilirliği Türkiye’de coğrafyaya özgüdür.
Anahtar Kelimeler: Türkiye Nüfus Coğrafyası, Türkiye Modernleşme Coğrafyası, Demografik Verinin Mekansal Analizi, Nüfusun Sürdürülebilirliği