Research Information System
5. Ulusal Biyoloji Eğitimi Kongresi (UBEK), Balıkesir, Turkey, 2 - 04 May 2025, pp.34-35, (Summary Text)
Doğada bulunan her şey ontolojik olarak üçe ayrılır, bunlar madde, süreç ve zihinsel durumdur. Madde kategorisi kütleye sahip olma, hacime sahip olma, renk gibi durumları içerirken, süreç kategorisi zamanla olan olaylar ve başlangıcı olan dizileri içerir. Zihinsel durum ise insana özgü duygularla ilgilidir. Bir kişinin bir konuyu doğru bir şekilde anlayabilmesi için madde kategorisinden süreç kategorisine geçmesi gerekir. Bu kapsamda farklı eğitim seviyelerinde ontoloji konusu ile çalışmalar yapılmıştır.
Temel fen okuryazarlık kapsamında öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının hücre ve ilgili konular hakkında (ör; genetik) temel bilgi sahibi olması gerekmektedir ve ancak konuları bilen öğretmenlerin bu konuları öğretebileceği düşünülmektedir. Biyoloji eğitiminin ilkokul düzeyinde başladığı göz önüne alındığında geleceğin sınıf öğretmenlerinin yani sınıf öğretmen adaylarının hücre ve ilgili konularda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Önceki çalışmalar sınıf öğretmen adaylarının genetik bilgisini kavramsal açıdan incelediği için ontoloijk değerlendirmeler hem öğretmen bilgisini farklı açıdan inceleyecek hem de metodolojik olarak alana katkı sağlayacaktır. Bu kapsamda, bu çalışmada sınıf öğretmenliği adaylarının genetik bilgisi ontolojik açıdan incelenmiştir.
Genetik konusu her ne kadar ilkokul öğretim programında yer almasa da, biyoloji konularının bir bütün olduğu düşünüldüğünde sınıf öğretmenlerinin de genetik konusu ile ilgili temel düzeyde bilgi sahibi olması beklenmektedir.
Bu çalışmanın amacı sınıf öğretmen adaylarının genetik kavramları ile ilgili ontolojik ve kavramsal bilgilerini açığa çıkartarak ilgili alan yazına katkı sağlamaktır. Bu kapsamda 35 sınıf öğretmenliği üniversite 1. sınıf öğrencisine 2 aşamalı açık uçlu sorular sorulmuştur. İlk aşamada genetikle ilgili olan organizma, sistem (ör; dolaşım sistemi), organ, doku, hücre, hücre çekirdeği, kromozom, DNA, allel gen ve gen terimlerinin neler olduğu sorulmuştur. İkinci aşamada ise katılımcıların bu kavramları büyükten küçüğe doğru sıralamaları istenmiştir. Katılımcılar cevaplarını yazılı olarak tamamlamıştır. Katılımcıların ilk aşamadaki sorulara verdikleri cevaplar ontolojik kategorilere göre kodlanmıştır. Bu analizde 4 kod ortaya çıkmıştır. Bu kodlar cevap yok-ilgisiz cevap, madde, belirsiz süreç ve süreçtir. Her terimin açıklamasında süreç kategorisine çıkan cevaplar ontolojik olarak doğru kabul edilmiştir. Süreç kategorisine çıkan belirsiz ve genel cevaplar ise belirsiz süreç kategorisini oluşturmuştur ve bu cevaplar doğruluk olarak madde ve süreç kategorileri arasında yer almaktadır. Daha sonra katılımcılardan gelen cevapların yüzdelerine göre frekans analizi yapılarak katılımcıların genetik konusundaki ontolojik anlayış seviyeleri belirlenmiştir. İkinci aşamada ise cevaplar analiz edilirken sıralamada hangi terimden itibaren hata yapıldığına dikkat edilmiştir. Tekrar frekans analizi yapılarak katılımcıların genetik konularını ne ölçüde doğru sıraladıkları ortaya konulmuştur. Bu aşamada kavramların büyükten küçüğe doğru sıralanması ontolojik olarak değil, kavramsal olarak ele alınmıştır.
Çalışmanın ontolojik anlayış ile ilgili bulgularına göre; sistem teriminde 10 kişi (% 29), organ teriminde 6 kişi (% 17), hücre teriminde 3 kişi (% 9), hücre çekirdeği teriminde 9 kişi (% 26), kromozom teriminde 1 kişi (% 3), DNA teriminde 12 kişi (% 34), allel gen teriminde 2 kişi (% 6) ve gen teriminde 9 kişi (% 26) süreç kategorisine çıkabilmiş ve katılımcıların büyük bölümü bu terimleri açıklarken süreç kategorisine çıkamayarak genetik terimlerinde yetersiz düzeyde bilgi sahibi olduklarını ortaya koymuşlardır. Benzer şekilde, katılımcıların hiç biri organizma ve doku terimlerinde süreç kategorisine çıkamamıştır.
Genetik kavramlarının büyükten küçüğe doğru sıralanması ile ilgili olarak da benzer sonuçlara ulaşılmıştır. Buna göre hiçbir katılımcı sıralamayı doğru bir şekilde yapamamıştır. Sadece 4 kişi (% 11) sıralamayı gen ve allel gene kadar doğru sıralamış, bu iki kavramı ise biri diğerinden daha büyük olarak görüp bu konudaki kavram yanılgılarını ortaya koymuşlardır. Katılımcıların 22’si (% 63) ise en büyük kavram olan organizmadan itibaren sıralamayı yanlış yapmıştır.
Sonuç olarak katılımcıların genetik kavramlarında gerek ontolojik olarak gerekse kavramsal olarak bilgileri sınırlıdır. Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının üniversite fen derslerinde biyoloji konuları ile ilgili etkili bir eğitim almaları ve bu bilgilerini ilerideki sınıflarına taşımaları gerekmektedir. Çünkü iyi bir fen ve biyoloji eğitiminin temelleri ilkokul düzeyinde atılmaktadır.