11th International Congress on Curriculum and Instruction, Ankara, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2023, ss.15-17
Günümüzde hem öğrenciler hem de eğitimciler, ulusal sınırları aşan ve küresel ölçekte entelektüel arayışlara katılmalarını sağlayan eğitim çabalarına katılmak için büyük bir fırsata sahiptir. Eğitimciler, eğitim kurumlarındaki artan çeşitlilik ışığında eşitlik, sosyal adalet, çeşitlilik ve ayrımcılık alanlarında etkin bir şekilde çalışmak için kendilerini gerekli beceri ve bilgilerle donatmalıdır (Banks, 1989). Sleeter (1996) çok kültürlü eğitimin öğretmen eğitimine entegre edilmesinin son derece önemli ve vazgeçilmez olduğunu vurgulamaktadır. Bununla birlikte, çok kültürlü eğitimde öğretmenlerin farkındalığı, bilgisi ve yetkinliği çok önemlidir ve eğitim programını uygulayacakları, uygun yöntem ve teknikleri seçecekleri, araç ve materyalleri seçecekleri, öğrenme ortamını yaratacakları ve öğrenmeyi ölçüp değerlendirecekleri için öğretmen eğitiminde bu kavramın vurgulanması önemlidir (Banks, 2008; Benediktsson, 2019; Gay, 1994; Neuharth-Pritchett vd., 2001). Bu bağlamda, öğretmen adaylarını çok kültürlülük ve çok kültürlü eğitim konusunda bilgilendirmek ve eğitmek için öğretmen eğitimi programına çok kültürlü eğitim dersinin dahil edilmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının çok kültürlü eğitim konusunda farkındalık yaratılmak, bilgilerini ve yeterliliklerini artırmak ve onları eşitlik, sosyal adalet, çeşitlilik ve ayrımcılık gibi konuları ele almaya hazırlamak için geliştirilecek çok kültürlü eğitim dersine yönelik ihtiyaçlarını belirlemek üzere bir ihtiyaç analizi yapmaktır.
Yöntem
Bu çalışmada ihtiyaç analizi, nitel ve nicel verilerin bir arada kullanıldığı karma araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Karma yöntem araştırması, nicel ve nitel veri toplama, analiz etme ve yorumlamayı tek bir çalışmada veya aynı temel olguya odaklanan bir dizi çalışmada birleştiren çalışmaları ifade etmektedir (Leech ve Onwuegbuzie, 2007, s.267). Bu çalışmada, nicel ve nitel kısımlar veri yorumlama aşamasında birleştirilmeden önce kendi bütünlükleri içinde sıralı olarak yürütüldüğü ve her iki aşamaya da yaklaşık olarak eşit ağırlık verildiği için kısmen karma yöntem (NİCEL -> NİTEL) kullanılmıştır. Çalışmanın amacına uygun olarak, nicel veri toplama ve analizi ardından nitel veri toplama ve analizi sonrasında nihai yorumlama olmak üzere iki aşamalı bir süreç olan sıralı açıklayıcı tasarım kullanılmıştır. Çalışmanın nicel kısmında Ayaz (2016) tarafından geliştirilen "Çok Kültürlülük Algı Ölçeği (ÇKÖ)" öğretmen adaylarının çok kültürlülük algı düzeylerini ortaya koymak amacıyla kullanılmıştır. Bu bağlamda 30 öğretmen adayından veri toplamış, bu veriler betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Nitel kısmında ise araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formları öğretmen adaylarının ve öğretim elemanlarının çok kültürlü eğitime yönelik görüşleri, bu konudaki bir ders tasarımı hakkındaki düşünce ve önerilerine yönelik detaylı veri toplamak amacıyla kullanılmıştır. Araştırmada ölçüt örnekleme kullanılmış olup, ölçütler "eğitim fakültesi üçüncü sınıf öğretmen adayı olmak" ve "çok kültürlü eğitim alanında akademik ve profesyonel geçmişe sahip bir öğretim elemanı olmak" olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, katılımcılar sekiz öğretmen adayı ve iki öğretim elemanından oluşmaktadır. Görüşme verileri birebir yazıya dökülmüş ve ardından tematik analize tabi tutulmuştur. Nitel araştırmaların güvenilirliğini sağlamak için en yaygın yaklaşımlardan biri olan kodlayıcılar arası uyum (Guest, MacQueen ve Namee, 2011) öznel olarak değerlendirilmiştir.
Sonuçlar
Sonuç olarak, öğretmen adaylarının çoğunluğunun çok kültürlü eğitimin oldukça önemli olduğu ve eğitim ortamının çeşitli kültürel geçmişlere sahip öğretmen adaylarının ihtiyaçlarını karşılaması gerektiği konusunda hemfikir olduğu söylenebilir. Öte yandan pek çok öğretmen adayı, geleceğin eğitimcileri olarak çok kültürlü bir bağlamda öğretmenlik yapabilecekleri konusunda kendilerini yeterli hissetmemektedirler. Buna ek olarak, öğretmen adaylarının birçoğunun çok kültürlü eğitim kavramını yeterince iyi tanımlamadıkları, tanımlarına sadece kültürü dahil ettikleri ve ırk, etnik köken, din, dil ve cinsiyet gibi diğer kavramları tanımlarına dahil etmedikleri görülmektedir. Ayrıca, öğretmen adayları, kayıtlı oldukları öğretmen eğitimi programlarında çok kültürlülük ve çok kültürlü eğitim konularına yer verilmediğini ve bunun bir eksiklik olduğunu da belirtmişlerdir. Türkiye'nin mevcut sosyo-politik durumu göz önünde bulundurulduğunda, öğretmen adaylarının neredeyse tamamı bu dersi gerekli görmektedir.
Anahtar Sözcükler: Çok kültürlü eğitim, ders tasarımı, ihtiyaç analizi, öğretmen adayları, öğretmen eğitimi