Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yeni Medya Çalışmaları VI. Ulusal Kongre, Eskişehir, Türkiye, 16 - 17 Kasım 2023, ss.117-118
Yeni Medya Çalışmaları VI. Ulusal Kongre
“Mukavemet”
IX. OTURUM
Yeni Medyada Nüfuzlular
Yeni Annelik, Yeni Medya: Türkiye'de "Instamom" Olmayan Instagram Anneleri Üzerine Netnografik Bir Araştırma
Burcu Asena-Salman, Dr., TED Üniversitesi burcu.asena@tedu.edu.tr
Annelik tasviri insanın kendisini önce resimlerle, sonra da yazıyla ifade etmeye başladığı Eski Taş Çağı'ndan beri tüm zamanların en yoğun işlenmiş temalarından biridir. Eril otoriteler tarafından, inanç çerçevesinde ideal kadın kimliği "anne kadın" olarak özellikle kutsiyete sarmalanarak günümüze kadar benzer formüllerle getirilmiştir. Sosyal medyanın öne çıkışıyla annelik bireyselleşerek önce bloglarda, sonra da farklı sosyal medya mecralarında temsil edilmeye başlanmıştır. Bu araştırma için, Türkiye'de özellikle kadınların ve 30 yaş civarı kişilerin daha çok tercih ettiği mecra olduğu için Instagram seçilmiştir. Annelik hesapları incelendiği sırada, anne kadın kimliği ile Instagram'da öne çıkan 2 farklı grup tespit edilmiştir: "Instamom"lar ve "ben Instamom değilim!" diyenler. "Instamom" olarak anılan, İngilizce Instagram ve "mom" yani "anneciğim" kelimelerinden türetilen ilk grubun hesapları genellikle ticari işbirliklerine dayanmaktadır, çocukları ile birlikte ürün tanıtımı ya da en azından gösterişi ile görüntüde "mükemmel" bir hayat çizilmektedir. "Ben Instamom değilim" diyen ikinci grup ise Instagram hesapları üzerinden ticari kaygı gütmeyen, zayıflıklarını göstermekten çekinmeyen, politik ve feminist içerikleri güçlü metinleriyle paylaşan kadınlardan oluşmaktadır. Bu araştırmada yöntem olarak netnografi, derinlemesine görüşme yöntemleri kullanılmıştır ve odakta Instamom olmayı reddeden anneler bulunmaktadır. Türkiye'nin 7 değişik ilinden 15 katılımcı ile ortalama birer saat süren derinlemesine görüşme yapılmıştır. Katılımcılar Instagram'da en az 2000 takipçisi olan, Türkiye'de yaşayan, halihazırda ünlü olmayan, hesabı ticari işbirliklerine dayalı olmayan, en az 1 çocuğu olan ve anneliğiyle ilgili paylaşımlar yapan anneler arasından seçilmiştir. Potansiyel katılımcılar tespit edildikten sonra Instagram'dan DM yoluyla iletişime geçilerek araştırmaya davet edilmişlerdir. Netnografik olarak ise bu 15 katılımcının Instagram hesaplarındaki ilk 12 ve son 12 gönderi, takipçi sayısı, ele alınan konular, beğenme ve yorum sayıları, yorum içerikleri açısından karşılaştırılmıştır.
Böylece derinlemesine görüşmelerde elde edilen veriler sağlamlaştırılmış ve hesapların katettiği yol tablolarla haritalandırılmıştır. Sonuç olarak Instamom olmayan annelerin hesaplarında genellikle kendilerini evin zihin işçisi olarak yansıtmakta oldukları tespit edilmiştir: Çoğu agresif iş yaşamının içinden geçip, ilk çocuklarına 30 yaş civarı sahip olduktan sonra, çocuklarını bizzat büyütmek üzere işe geri dönmeme kararı alarak sosyal medyada kendileri gibilerini, yani "mükemmel" olmaya çalışmaktan rahatsızlık duyan birilerini bulmak için ses çıkartırken bir anda tanınmaya başlamışlardır. "Instamom" olarak anılmayı reddetmektedirler çünkü Amerika'dan, İngilizce haliyle devşirilmiş olan bu etiket onların gözünde, çocuğuyla birlikte abartılı fotoğraflar ve sözler paylaşarak ürün satma veya gerçekte varolmayan bir hayat tarzına özendirme amacı güden kişilere aittir. Bu araştırmanın katılımcıları, netnografik olarak elde edilen veriye göre, annelik konusunda bir ideal olmadığını, servis edilmeye çalışılan idealin de gerçek dışı olduğuna inandıkları için sosyal medyanın demokrasisinden yararlanarak, ince ironilerle bu hesaplara alternatif bir bakış
117
Yeni Medya Çalışmaları VI. Ulusal Kongre
“Mukavemet”
IX. OTURUM
Yeni Medyada Nüfuzlular
açısı sunma iddiasını "sokaktaki bir kadın" olarak yapmakta ve bu tavırla birer birer de olsa, toplumsal değişiklikler hedeflemektedirler. Annelik, tarihsel süreçte eril tahakkümün araç olarak kullandığı bir kimlik iken, bu araştırmada ele alınan annelik hesapları çocuklarını yetiştirirken karşılaştıkları mahalle baskısına direnerek, kalıpların karşısında durmaya, politik görüşlerinin açık açık propagandasını yapmaya, sosyal meselelerle ilgili yazılar kaleme almaya ve kendi çocuklarını da savundukları normlar doğrultusunda yetiştirerek yepyeni bir alan açmakta ve annelik kimliğini yeniden inşaa etmektedirler.
Anahtar Sözcükler:
Instagram, Instamom, netnografi, ideal annelik, Sosyal Medya